İman: Lügat manası bakımından; bir şeye inanmak ve bir şeyi doğrulamak demektir. Dini teriminde ise; Yüce Allah’ın dinini kalb ile kabul edip Resülullah efendimizin bildirdiği şeyleri kesin olarak kalb ile doğrulamaktır.

İmanın aslı bu olmakla birlikte bir engel durum bulunmadıkça kalb ile kabul edilip inanılan bu hükümleri dil ile söylemek ve şahadette bulunmak lazımdır. Çünkü inanılması gereken şeyleri kalp ile benimseyip kabul eden kimse, bunları dili ile söylemezse, onun iman durumu insanlar tarafından bilinmez, onun Müslüman olduğuna hükmedilmez.

Kalp ile doğrulamak, dil ile söyleyip ikrar etmekle meydana gelen imanla beraber namaz kılmak ve oruç tutmak gibi ameller de gereklidir. Çünkü biz, bu görevleri yapmakla sorumluyuz. Bu görevler yapmak imana kuvvet verir. İmanın kalpteki nurunu çoğaltır. İnsanı azaptan kurtarır. Yüce Allah’ın ihsan ve ikramlarına kavuşturur.

Türk Ortodokslarına ne zamandan beri “Karamanlılar” dendiği hakkında kesin bilgilere sahip değiliz. “Karamanlıca” adı verilen ve “Grek harfli Türkçe” yazının kullanılmaya başlamasını, şayet Türk Ortodokslarına, “Karamanlılar” adının verildiği tarihi kabul edersek, o zaman Fatih Sultan Mehmet dönemini esas almamız gerekecektir.

Gerçi Selçuklular dönemine ait, yazarı bilinmeyen, fakat XIII. yüzyılın ikinci yarısında yazılan bir kaynakta; “Yaranşahrda iki kilisenin inşa edildiği, bunlardan birinin Romalıların kilisesi, diğerinin de Karamanlıların kilisesi olduğu”21 belirtiliyorsa da, başka kaynaklarla desteklenmediği için şimdilik bu kaydın ihtiyatla karşılanması daha uygundur.

Daha önceleri Grek harfleri ile yazılmış birkaç Türkçe kelime bir yana bırakılırsa; Fatih Sultan Mehmet Han’ın İstanbul’u fethini takiben, Rum Ortodoks Patriği II. Gennadios Skolarius’un kaleme alarak Fatih’e sunduğu “İtikadnâme”nin tercümesi ile, “Karamanlıca” kullanılmaya başlamıştır.22 O zaman Karamanlılar adının da, bu İtikadnâme’nin Sultan Fatih’e takdiminden itibaren kullanılmaya başlandığı söylenebilir.

Gagauzlar, Hıristiyan olmalarına rağmen, Hıristiyanlığın temel espirisine aykırı olarak kurban kesmekte, hatta Divanü Lugati’t-Türk’te izah edilen “ıduk” kurbanını “Allahlık” adı altında yaşatmakta; Türk destanlarında önemli bir yer tutan ve Türk kavimlerince kutsal kabul edilen kurt için “Kurt Bayramı” (Canavar Yortusu) kutlamaktadırlar.

Gagauzlar, Osmanlı idaresinde yaşadıkları süre içerisinde, Türk olmalarına rağmen Hıristiyanlıkları sebebiyle ihmal edilmiş; Rum ve Bulgar papazların dinî ve kültürel baskısı altında bırakılmışlardır. Bununla birlikte onlar bu dönemde Anadolu kültürü ile ilişkilerini “Karamanlıca” adı verilen Grek harfleriyle Türkçe yazılmış kitapları okuyarak sürdürmüş, bu kitaplardan birçok hikâye, masal ve türkü öğrenmişlerdir.

Romanya’dan gelerek Türkiye’ye yerleşmiş olan Gagauzlar, nüfus hüviyet cüzdanlarında din ve milliyetlerini belirten bir sütun olmadığından din ve mezhepleri yerine “Hıristiyan Ortodoks” olarak kaydedilmiş ise de 16.09.1943 tarihinde icra vekilleri Heyeti aldığı bir kararla bunları diğer Hıristiyanlardan ayırmak amacıyla mezhep sütununa “Türk Ortodoks” kaydının konulmasını uygun görmüştür.

Bizanslıların, Balkanlar’dan getirip Anadolu’ya yerleştirdiği Kumanlara (Kıpçak) bir örnek verecek olursak: Bizans Devleti, daha önce olduğu gibi, 1252 yılında da, büyük bir Kuman kitlesini, Menderes Vadisine ve Ankara çevresine yerleştirmişti.

II. Theodoros Laskaris, babasına (İmparator İonnes Vatalaes’e) bir medhiyesinde: “Sen, İskit’i batı bölgelerinden buraya getirmek suretiyle onun cinsinden doğuda hizmet eden bir kavim yarattın ve onu Pers’in (Türklerin) oğulları yerine ikame etmekle, Türklerin batıya doğru durmadan ilerlemelerini önledin” derken, Kumanların bu iskanını gözönünde tutuyordu.

Anadolu’ya yerleştirilen Hıristiyan Türkler arasında daha başka Türk boyları da bulunabilir. Mesela Hazarlar, Halaçlar ve Oğuzların bazı oymakları İran’dan gelen bir Karakeçili grubu “Ermeni” diye anılıyor. Ayrıca, İzmir’in Çirkincesi, Aydın’ın Mursallısı, Tekirdağ’ın Araplısı, Hıristiyan olan Türkmen köyleridir.

Türk Ortodokslarının, tarihi olarak Türklüklerini ortaya koyabilmek için Gagauzların menşe’ine de bakmak gerekir. Çünkü Gagauzlar, Ortodoks Hıristiyanlığı benimsemiş küçük bir Türk topluluğu olarak günümüze kadar varlıklarını muhafaza etmişlerdir. Günümüzde Moldova Cumhuriyeti’nin Bucak bölgesi başta olmak üzere Ukrayna’nın Odessa ve Zaporoje, Kazakistan’ın Turgay bölgeleri ile Kırgızistan’ın başkenti Bişkek ve Özbekistan’ın başkenti Taşkent civarında yaşamaktadırlar. Ayrıca Bulgaristan, Romanya, Yugoslavya, Rusya, Beyaz Rusya, Gürcistan, Türkmenistan, Litvanya, Estonya, Azerbaycan, Yunanistan ve Brezilya’da da Gagauzlar bulunmaktadır. Toplam sayıları 250 bin civarında tahmin edilmektedir.